गौरी-गणपती उत्सव हा महाराष्ट्रातील कोकण प्रदेशात एक आनंददायी आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या महत्त्वाचा उत्सव आहे. हा उत्सव व्यापक गणेश चतुर्थीच्या उत्सवाचा एक भाग म्हणून साजरा केला जातो, विशेषतः चौथ्या किंवा पाचव्या दिवशी, भगवान गणेशची आई गौरीचे तिच्या पालकांच्या घरी आगमन होते.
कोकणातील गौरी-गणपती उत्सवाला येथे खास बनवते:
१. देवीचे मोठ्या उत्साहाने स्वागत करणे
ज्येष्ठा आणि कनिष्ठा यांचे जोडीने प्रतिनिधित्व करणाऱ्या गौरी देवीच्या मूर्तींचे घरी उत्साहात स्वागत केले जाते.
पारंपारिक संगीत, मंत्र आणि ढोलकीच्या तालावर तिच्या आगमनासह उत्साही वातावरण निर्माण होते.
२. विस्तृत सजावट आणि उत्सवाची तयारी
देवतेसाठी एक सुंदर वातावरण निर्माण करण्यासाठी घरे आणि सामुदायिक जागा फुले, रांगोळ्या (रंगीत नमुने) आणि दिव्यांनी सजवल्या जातात.
महिला पारंपारिक पोशाख परिधान करतात आणि पूजा क्षेत्र नारळ, सुपारी आणि मिठाई सारख्या नैवेद्यांनी सजवले जाते.
३. गौरी पूजा आणि अद्वितीय नैवेद्य
देवी गौरीच्या सन्मानार्थ फुले, हळद, सिंदूर आणि पुरणपोळी आणि मोदक सारख्या पारंपारिक पदार्थांचा नैवेद्य दाखवून विशेष पूजा (विधी पूजा) केली जाते.
महाराष्ट्राच्या कोकण पट्ट्यात एक अनोखी परंपरा आहे ज्यामध्ये समृद्धी आणि कल्याणासाठी देवी गौरीला गोड नैवेद्यांसह वडे-चिकनसह मसालेदार मांसाहारी थाळी अर्पण करणे समाविष्ट आहे.
या विधींमध्ये महिलांची मध्यवर्ती भूमिका असते, ज्यामुळे देवीचे स्त्री उर्जेशी असलेले नाते अधोरेखित होते.
४. सामुदायिक बंधन आणि परंपरा
शेजारी आणि नातेवाईक उत्सवात सहभागी होण्यासाठी एकमेकांच्या घरी येतात, ज्यामुळे समुदाय आणि एकतेची तीव्र भावना निर्माण होते.
गौरी पूजनाच्या दिवशी महिला रात्रभर जागे राहतात, झिम्मा आणि फुगडीसारखे पारंपारिक खेळ खेळतात आणि देवीची स्तुती करण्यासाठी भजन (भक्तीगीते) गात असतात.
कोकणातील गौरी गणपती उत्सव
